Hülagü Xan
     
Hülagu Xan (d. 1217 - ö. 8 Fevral, 1265), İlhanlı İmperatorluğunun qurucusudur. Çingiz Xanın nəvəsi, və digər Moğol Böyük Xanlarından Möngke Xan və Kubilay Xanın da qardaşıdır. İranda hökm sürən İlhanlılar Dövlətinin qurucusudur. Bağdadı alaraq Abbasi Xəlifəliyini yıxmış olan məşhur Türk-Moğol sərdar və hökmdarıdır.

Böyük qardaşı Mengü Xandan aldığı vəzifələr bunlar idi ; cənub-şərq İran xalqlarından olan Lurları hakimiyyət altına almaq, Xaşxaşı təriqətini ortadan qaldırmaq, Abbasi Xəlifəliyini yıxmaq, Eyyubi və Suriya torpaqlarının zəbti və son olaraq da Misirdəki Memlük Dövlətini yıxmaq idi.

Əvvəl Lurlar asanca həll edildi. Sonra Xaşxaşıları ortadan qaldırdı və çatılması çox çətin olan Alamut Qalasını zəbt etdi.

Daha sonra Bağdadı əhatə etdi, zəbt etdi və Xəlifə Müstəsım daxil 200 min ərəbi öldürdü və zamanında Türklərə qırğın edən Kuteybə Min Müslim deyilən əməvi itindən və ərəblərdən intiqamımızı aldı. Bəzi qaynaqlar buna 800 000 min adam deyir.

Hülagu Xan xəlifədən təslim olmasını istədiyində, Xəlifə Müstəsım, əgər ona hücum etsə Allahın qəzəbinə uğrayacağını söyləyərək təslim olmağı rədd etdi. Xəlifə əslində, ən etməməsi lazım olanları etmişdi; Hülagünü hirsləndirmişdi, bu da Hülagünün əhatə etmə üçün axtardığı bəhanə idi. Moğollar Dəclə Çayındakı setləri yıxaraq Abbasi ordusunu tələyə saldılar, əsgərlərin haradasa hamısı qılıncdan keçirildi ya da boğuldu. Daha sonra şəhər əhatə edildi və bir neçə gün içində də şəhəri əhatələyən surların hamısı Türk-Moğol ordusunun idarəsinə girdi.

Xəlifə tutuldu və öldürülmədən əvvəl xalqının qətl edilməsi və şəhərinin talan edilməsi izlədildi. Xəlifə keçəyə sarılıb atlar tərəfindən tapdaladılmışdı. Bir oğulu xaric bütün oğulları da öldürüldü.


Tarixçilər Hulaguya çox qan tökmüş bir hökmdar olaraq baxarlar. Belə olmaqla birlikdə o, bir dövlətin qurucusu idi. Elmə və sənətə qarşı da böyük hörməti vardı.

Hulagu, sarayına alimləri toplar və onları qoruyardı. Məlumata marağı vardı. Özü astronomiya və kimya ilə məşğul olardı. Meragedə bir rəsədxana tikdirdi. Alimləri yığaraq elm akademiyaları qurdu. Aladağda saraylar, Xoy da məscidlər tikdirdi. Təbriz şəhəri onun dövründə bir elm mərkəzi oldu. Bizansdan oraya kosmoqrafiya və digər elmləri öyrənmək üçün şagirdlər gəlirdi.

Hülagü Xan 1265-ci ildə öldü və atı və nökərləri qurban edilərək onunla birlikdə basdırıldı. Cənazəsi şamanist ənənələrinə görə edilən son hökmdardır. Məzarı Urmiya Gölündəki bir adadadır.