Sabetayçılıq, 17. əsrdə İzmir və ətrafında ortaya çıxan Sabatay Sevinin qurucusu olduğu, onu məsih qəbul edən, Yəhudi Mistisizmine və Kabbalaya söykən inancdır. Din İşləri Başçılığına görə Sabetaycılık bir İslam məzhəbi ya da təriqəti deyil və İslam düşüncəsi içində yer almır.
Gizliliyin davam etdirilməsi məqsədiylə bu inanca inananlar olduqları ölkənin məşhur dinində görünməyi seçim edərlər. Sabetayçılar, müəyyən qaydalar daxilində tamamilə müsəlman adı götürməkdə və özlərini hər baxımdan "şübhə edilməyəcək ölçüdə" müsəlman göstərməkdədirlər. Özlərini yəhudiliyə bağlı bir fraksiyon olaraq təyin etsələr də Yəhudilər tərəfindən rəsmi olaraq bu dinə bağlı qəbul edilməzlər. Quran da isə inanmadıqları halda Müsəlmanam deyənlər Munafiqun Surəsində ələ alınmaqdadır. Tərəfdarları Sabatayistler, Sabatycı, Sabetaycı, Avdedi, Dönmə, Selanikli, Meamin, Maminim, Takiyyeci, Munafık kimi fərqli adlarla da olduğu söylənilir. İlk dövrlərdə Yəhudi ibadət və ayinlərinə sadiq qalmışlarsa da əsl Yəhudilərdən tamamilə ayrılmış və onlara "koferim" (kafirlər) adını vermişlər. Yəhudilər isə rəngləri dəyişən bir balıq olduğundan "Sazanikos" (Sazan) demişlər. Sabetay Sevi bağlıları müxtəlif ölkələrdə günümüzə qədər varlığını davam etdirmişdir. Müqəddəs şəhərləri Selanikdir.
Yaranma Tarixcəsi
İspaniyadan qovulma və şərqi Avropada yaşadıqları çətinliklər üzərinə, başverən böhranlar səbəbiylə Yəhudilər özlərinə qucaq açan Osmanlı torpaqlarına köç etmiş, aralarında Tövratda bəhsə keçən qurtarıcı son peyğəmbər Məsihin gələcəyi gözləməsi məşhur bir hal almışdı. Buna görə 1626 doğulan Sabetay Sevi 1648-ci ildə məsihliyini elan etdiyində dünyadakı bütün Yəhudilər arasında böyük bir əks-səda oyandırmışdır. 1,5 milyon adama çatan inananları onu yalnız müəllim, peyğəmbər olaraq görmür, bəlkə bir növ ilahi varlıq kimi də inanırdılar. Yəhudi din adamlarının böyük bir qisimi Sabetay Səviyə qarşı çıxmışdır.
Sabatayşılığın dünyadakı yəhudilər yanında, xristianlar arasında da bu qədər böyük bir əks-səda oyandırmasının əsas səbəbi 1666 ilidir. [2] Şeytanın sayı olan ildə əvvəl Dəccal ortaya çıxacaq və sonrasında gözlənilən məsih dünyaya gələrək Dəccalı öldürəcək. Bu səbəblə Səbadanın məsihliyi, 1665-ci ildə başqa yəhudi alimlər tərəfindən də təsdiqlənincə dünyada böyük səs-küylər qopmuşdur.
Xristianlar gözlənilən Dəccalın Sabatay olduğunu iddia edərək İsanın 1666da göydən enəcəyini və Səbadanı öldürəcəyini düşünərək böyük bir gözləmə içinə idilər. Yəhudilərsə İsanı son məsih olaraq qəbul etmədiklərindən Qiyamət əvvəli gözlənilən son Məsihin Sabatay olduğunu düşünmüşlər.
|