Yaşadığımız dünyada, həyatın inkişafı necə təmin edildi? Bizim həyat şərtlərimiz, ana-atalarımızın və onların ana-atalarının həyat şərtlərindən niyə beləsinə fərqlidir? Gələcəkdə həyati müddətdəki dəyişmənin götürəcəyi istiqamət necə olacaq?
Bunlar və bunlara bənzər suallar, müasir intellektual mədəniyyətdə oynayacaq ilk rolu olan bir araşdırma sahəsi olan Sosiologiyanin təməl mövzularıdır.
Sosiologiya; insanların ictimai həyatlarının, qrupların və cəmiyyətlərin araşdırılmasıdır.
Sosiologiyanin ana mövzusu, cəmiyyətdir.
Dar mənasıyla sosiologiya; cəmiyyətin quruluşuna, ictimai təşkilatlara, ictimai əlaqələrə, ictimai qruplara, mədəniyyətə və bu ünsürlərdən meydana gələn dəyişmə və inkişaflara əyilən bir ictimai elm sahəsidir.
Sosiologiyanin məqsədi; cəmiyyətlərin dəyişməsini, inkişafını, quruluşunu araşdırmaq; edilən araşdırma və şərhlərin ortaya çıxardığı məlumatlara ümumiləşdirmələr etməkdir.
Sosiologiya birə bir olaraq fərdlərə aid problemlərlə maraqlanmaz; müsbət bir elmdir və cəmiyyətin tamamilə maraqlanar.
2.Sosiologiya Nədir?
Sosiologiya "Sosioloji";və ya "ictimai hadisələrin elmi" ya da "ictimai təşkilatlanma və ictimai dəyişmələr elmi" olaraq da bilinməkdədir.
Sosiologiya, ictimai həyatımızda var olan ictimai gerçəkləri (ictimai hadisələr və faktlar), insanların meydana gətirdiyi qrupları, qrupların davranışlarını və ictimai təşkilatları olduğu kimi araşdıran müsbət bir ictimai elm sahəsidir. Bir başqa ifadəylə, sosiologiya, bir sıra fərziyyələrdən çox; var olan gerçəkləri ortaya qoymağa çalışan, ictimai gerçəyə əyilən bir elmdir.
Geniş mənasıyla sosiologiya, insanların bir-birləriylə qurduqları ictimai münasibətləri, ictimai qruplar, təşkilatlar və təşkilatlar arasındakı münasibətləri, toplu hərəkət, toplu müqavimət kimi birlik və fərd davranışlarını, dəyişik səviyyələrdə bütün ictimai qarlılıqlı təsir formalarını, ictimai quruluş xüsusiyyətlərini və bu quruluşda ortaya çıxa biləcək dəyişmə təmayüllərini müəyyən bir üsul daxilində araşdıran, ictimai gerçəkləri və müddətləri sistematik və elmi olaraq lupa altına alan bir elm sahəsidir.
Sosiologiya, fərddən çox cəmiyyətin aynasıdır. İnsanın, ictimai deyə səciyyələndirə biləcəyimiz bütün davranışları, sosiolojinin maraq sahəsinə girməkdədir. Hər nə qədər insan ruhuna çox yaxın olan maraq sahələrini, dəyərləri və duyğuları ehtiva edən problemləri ələ alırsa da, sosioloji, bir şeyin yaxşılığı və ya pisliyi, uyğunluğu və ya əlverişsizliyi kimi xüsuslarda mühakimədə olmaqdan uzaq dayanmağa, yəni tərəfsiz qalmağa cəhd göstərməkdədir.
3.Cəmiyyət həyatının meydana gəlməsini, şərtlərini, işləyişini və dəyişməsini obyektiv bir şəkildə ictimai bütünlük içərisində araşdıran elm sahəsi olaraq bilinən sosiologiya; ən ümumi mənada, cəmiyyət içində iştirak edən ictimai qrupları, ictimai sinifləri, iqtisadi, siyasi, ictimai, dini, və hüquqi təşkilatları; əhalisi, ənənə, adət, dəyər, norma və inancları; bütün bunlar arasındakı qarşılıqlı əlaqələri; bütün bu ünsürlərdəki dəyişmələri araşdırar və şərhə çalışar.
Bunlara əlavədən sosiologiyanin ehtiva etdiyi məlumat olduqca geniş və fərqliləşmiş fenomenlər sahəsinin geniş bir hissəsini əhatə edər. Məsələn; ailələr, kilsə, məscid və məzhəblər, yerli və siyasi birliklər, yerli etnik və milli birliklər vs. kimi təşkilatlar içərisində fərdlərin davranışları kimi fərdlər arasındakı əlaqələrin qəlibləri, təşkilatlar və birliklərin işləyişində quruluşun və nüfuzun rolu, birlik və təşkilatların gəlir və statusu və ya nüfuz və əlaqələri, cəmiyyətlərin təbəqələşməsi, fərdlərin hərəkətlərində və qurumların, təşkilatların və cəmiyyətlərin işləyişində elmi və normativ inancların rolu kimi...
